Lectuur & Informatie: Samenvattingen
Hieronder vind je titels, auteurs van een aantal werken die ‘medisch onvoldoende verklaarde klachten’, stressklachten, angstklachten… behandelen, een belangrijk werkterrein van de therapeuten van ons team. Bij elke titel kan je een korte vingerwijzing naar de inhoud van het werk lezen.
Bij elk van de werken heb je de mogelijkheid om een samenvatting te downloaden.
Het betreft voor het merendeel werken voor professionals, maar doorgaans begrijpelijk genoeg geschreven opdat leken er eveneens informatie uit kunnen putten.
HOE OMGAAN MET DE HUIDIGE CORONA-PANDEMIE (Bessel Van der Kolk)
Samenvatting van een gratis webcast van Bessel Van der Kolk (trauma-expert sinds tientallen jaren) met een zeer duidelijk overzicht van overeenkomsten tussen wat traumatiserende omstandigheden kenmerkt, en onze huidige context (de COVID-pandemie, mét alle maatregelen die daar bij horen), én met heel heldere adviezen wat allemaal helpend kan zijn om aandacht aan te besteden. [Download het volledige artikel]
FREEDOM FROM PAIN (Peter Levine and Maggie Phillips)
Fysieke en emotionele pijn lijken vaak sterk verbonden. Dit wordt ondersteund door de vaststelling dat bij fysieke en emotionele pijn dezelfde hersendelen betrokken zijn. Mogelijkheden tot herstel van de indrukken die pijnlijke, of zelfs gruwelijke, ervaringen achterlaten, en het vermogen om tot nieuwe ervaringen te komen, zijn te vinden in onze levende, ervarende, wetende lichamen, in de onuitgesproken, automatische mechanismen van ons lichaam en zenuwstelsel. Hoe die aan te boren, of, belangrijker nog, ze niet in de weg te zitten?
Angst en pijn nemen af naarmate we ons bewuster worden van de volledige ervaring. Voor korte tijd kan pijn wel toenemen. [Download het volledige artikel]
LUISTEREN NAAR HET LICHAAM (Joris Vandenberghe)
De primaire taak van de arts wordt doorgaans begrepen als het proberen terugvoeren van een fysiek ongemak naar een objectiveerbaar proces in het lichaam.
Meest voorkomende somatische klachten: bewegingsapparaat, hoofdpijn, buikpijn. Mensen bij wie de klachten langer aanhouden, rapporteren vaak ook emotionele, cognitieve en gedragsmatige problemen, én problemen oh vlak van aandacht, concentratie en geheugen. [Download het volledige artikel]
MEDITATIE, de blijvende effecten op Lichaam, geest en hersenen (Daniel Goleman & Richard J. Davidson)
De eeuwenoude meditatietradities waren oorspronkelijk nooit voor genezing of behandeling (van bijv. angst) bedoeld. Zij waren gericht op diepgaande verkenning van de geest, en op fundamentele verandering van het wezen van de mens, op nieuwe kenmerken die uit de praktijk van het mediteren voortkomen, op veranderingen dus die standhouden als er niet wordt gemediteerd.
Het gaat hier over bevrijding van alledaagse zorgen, fixaties, ik-gerichtheid, ambivalentie en impulsiviteit, t.v.v. houdingen als altruïsme, gelijkmoedigheid, liefdevolle aanwezigheid, onbevooroordeelde compassie. Deze veranderingen zijn veruiterlijkingen van een ander functioneren van de hersenen. [Download het volledige artikel]
MIND (Daniel J. Siegel)
Gebruikelijk wordt de geest (voor sommigen: ziel, essentie, kern, ware natuur) gelijkgesteld met ‘hersenactiviteit’, met de activiteit van hersencellen dus: de hersenen als de bron van de geest. Eveneens gebruikelijk is het omschrijven van de geest als een opsomming van functies: geheugen, perceptie, denken, emotie, redeneren, geloven, besluitvorming. Maar wat missen we als we de geest gelijkstellen met enkel hersenactiviteit? [Download het volledige artikel]
PATIENT SEDATION WITHOUT MEDICATION (Elvira Lang)
De bedoeling van het gebruik van hypnose is hier afgebakend, nl. het zo goed mogelijk doorstaan van een procedure, en dit met zo weinig mogelijk medicatie. [Download het volledige artikel]
SOMATIC EXPERIENCING (Peter Levine)
Het belang van lichaamssensaties
Trauma kan een erg destructieve impact hebben, maar draagt paradoxalerwijs in zich ook de kracht om iemand tot transformatie te laten komen. ‘Somatic Experiencing’ ondersteunt het transformeren van angst en hulpeloosheid tot ‘present zijn’ in het leven via gewaarzijn van lichaamssensaties. [Download het volledige artikel]
TRAUMASPOREN (Bessel van der Kolk)
Trauma is te beschouwen als ‘interpretatie van het verleden doorheen een filter van een onveranderlijk verleden’: het leven wordt dan ervaren als een eindeloze herhaling van een (eenmalig, herhaald of durend) trauma, en het wordt georganiseerd alsof dat trauma nog steeds voortduurt. Ook als iemand op een rationele manier weet dat hij/zij aan de dreiging is ontsnapt, blijft die op een ander niveau nog steeds haar actuele gevolgen hebben: in zelfbeeld (ik ben slecht, waardeloos…), in flashbacks (fragmenten van de oorspronkelijke ervaring, zoals emoties, zintuiglijke indrukken…), in lichaamsgewaarwordingen (zo doen niet verwerkte herinneringen zich vaak voor). Iemands ontwikkeling stagneert. [Download het volledige artikel]
WERKEN MET EEN LICHAAM DAT MOEILIJK DOET: Experiëntieel LichaamsWerk (Joeri Calcius)
Wie interesse heeft, kan op simpele vraag een samenvatting ontvangen. Neem contact op met Didier Tritsmans.
TRAUMA EN HET GELAAGDE LICHAAM IN PSYCHOTHERAPIE (Joeri Calsius)
Meer specifiek correleren misbruik en mishandeling in de kindertijd met chronische rugpijn, migraine, stressgebonden klachten, en een verstoorde pijnverwerking. Een duidelijk verband dus tussen trauma en lichamelijke symptomen: het lichaam blijkt te kunnen opslaan wat de geest te verwerken krijgt.
Wie interesse heeft, kan op simpele vraag een samenvatting ontvangen. Neem contact op met Didier Tritsmans.
EXPERIËNTIEEL LICHAAMSWERK bij medisch onverklaarde symptomen (Joeri Calcius e.a.)
Body Awareness lijkt een belangrijke toegangspoort te kunnen zijn voor de benadering van psychosomatiek in het algemeen, en M.U.S. (medically unexplained symptoms) in het bijzonder. De combinatie van specifiek hands-on-werk (luisterende aanraking / limbische aanraking / tangentiële of slow-melting druk) en non-directieve verbale begeleiding, en, meer uitgesproken nog, het uitnodigen tot en provoceren van evocatieve taal – deze combinatie noemen we Experiential Body Work – kan bij deze klachten een belangrijk verschil maken. [Download het volledige artikel]
SIGNAAL, SYMPTOOM, STOORNIS (Stijn Jannes)
Mensen houden niet van onaangename gewaarwordingen, van pijn, van vermoeidheid en uitputting. Mensen proberen met alle mogelijke middelen deze sensaties uit te schakelen of te overstijgen. [Download het volledige artikel]
INTIMITEIT (Paul Verhaeghe)
Gezondheid hangt in heel sterke mate samen met externe factoren. Lichaam en geest functioneren sowieso als een geheel waarop de omgeving een sterke invloed uitoefent. We zijn ons hier lang niet altijd bewust van.
Onderhuids veroorzaakt de omgeving spanning in ons lijf, stress dus, waardoor een aantal neurologische en endocrinologische mechanismen in werking treden. In eerste instantie hebben deze een positief effect, want ze maken ons alerter en weerbaarder. Als ze echter te lang aanhouden en/of een bepaald niveau overschreiden, worden we ziek. [Download het volledige artikel]
DE POLYVAGAALTHEORIE (Stephen W. Porges)
Veiligheidsgevoelens zijn cruciaal voor genezingsprocessen, en onveiligheid blijkt het onderliggende element bij uitstek voor psychische aandoeningen zowel als lichamelijke ziekten. Zolang we ons onbeseft bedreigd blijven voelen, en we niet naar ons lichaam luisteren, komt ons zenuwstelsel niet tot bedaren, en kunnen we ‘acting-out-gedrag’ gaan vertonen. Dit kan ook bijdragen aan het ontstaan van ziekte. Als we op verdediging gericht zijn, kunnen we niet alleen niet creatief en liefdevol zijn. We kunnen ook niet genezen. [Download het volledige artikel]
ADVIEZEN BIJ (SIGNALEN VAN EEN DREIGENDE) BURNOUT [Uit het Nieuwsblad van 10 mei ’19]
Wie met een burn-out zit, is net als wie een trauma heeft opgelopen ‘hyper-waakzaam’.
Die anticipeert voortdurend op een dreiging die er niet meer is, met grote angst en onzekerheid tot gevolg. “Ze weten dat ze het rustig aan moeten doen om te herstellen,
maar toch schiet hun lichaam voortdurend in een kramp.” [Download het volledige artikel]
WHEN THE BODY SAYS NO – The Cost of Hidden Stress (Gabor Maté)
In dit werk gaat Gabor Maté in op de verregaande effecten van – vooral chronische – stress op gezondheid. We hebben het dan over aandoeningen waarvan de geneeskunde de oorsprong nog niet kent, maar die volgens Maté in belangrijke mate mee het gevolg zijn van chronische onevenwichten in het fysiologische stressreguleringssysteem. [Download het volledige artikel]
INTERNAL FAMILY SYSTEMS THERAPY (Anderson, Sweezy, Schwartz)
De psychè wordt in IFS-therapie beschouwd als meervoudig, w.w.z… als bestaand uit psychische delen en een Zelf. Deze delen en dat Zelf vormen samen een doelgericht innerlijk collectief dat geen regulatie van buitenaf behoeft, te vergelijken met een soort mentale bijenkorf. [Download het volledige artikel]
IMMUUN II (Daniel M. Davis)
De simpele uitleg is dat het afweersysteem alles aanvalt wat geen deel uitmaakt van het lichaam. Dit is echter een veel te simplistisch beeld. In feite is het afweersysteem een uiterst complex raster van met elkaar verbonden subsystemen, die instaan voor uiteenlopende functies: onderscheid maken tussen zelf (lichaamseigen) en niet-zelf (niet lichaamseigen), ziektekiemen detecteren, en op gevaar reageren. Eveneens een complexiteit is dat het functioneren van het ganse systeem voortdurend verandert, afhankelijk van het moment van de dag, van de mate van stress, gemoedstoestand, leeftijd, kwaliteit van slaap.
Als het afweersysteem te hard werkt, worden ook gezonde cellen en weefsels vernietigd. Wordt het te weinig actief, dan worden we vatbaar voor allerlei micro-organismen die we normaal met gemak kunnen bestrijden. [Download het volledige artikel]
AUTOSUGGESTIE VOOR IEDEREEN (Dr. Jean-Luc Mommaerts)
De huidige medische filosofie stoelt op een filosofie van aanval – de ziekte – en verdediging – geneeskunde als oorlogswapen. Al heeft deze geneeskunde al heel wat potentieel getoond, er is een keerzijde…
Terwijl zelfs binnen de wetenschappelijke geneeskunde de stelling overheerst dat psychosomatiek een onderdeel vormt van vrijwel elke aandoening, besteedt zij nauwelijks aandacht aan psychische factoren en zelfgenezende kracht, wat in de eerste plaats op het specifieke vlak van psychosomatiek zijn beperkingen toont. Werken met placebo spreekt de zelf-genezende kracht wel aan, maar houdt een zeker bedrog in. [Download het volledige artikel]
HET RITME VAN REGULATIE / DE POLYVAGAALTHEORIE IN THERAPIE (Deb Dana)
In therapie zijn we doorgaans gemakkelijk geneigd om naar het psychische te kijken, en daarbij te vergeten dat wat – letterlijk – eerst komt de automatische responsen van het autonome zenuwstelsel zijn.
Idealiter past onze autonome toestand bij het aanwezige risico, dan wel bij de veiligheid die de omstandigheden bieden. Bij veel cliënten echter is de neuroceptie niet goed afgestemd: zelfs in veilige omstandigheden lukt het hen niet om hun verdedigingssystemen af te remmen, of ze slagen er integendeel in een risicovolle omgeving niet in om hun verdedigingssystemen te activeren. Een eerste belangrijke stap is dan sowieso iemands bewustwording van zijn autonome responsen, wat in feite perceptie toevoegt aan de ervaring van neuroceptie, en maakt dat iemand niet zonder meer met zijn neuroceptieve ervaringen samenvalt.
– Basaal wordt therapie dan wat het autonome zenuwstelsel op elk moment nodig heeft om richting ventraal-vagale veiligheid en verbondenheid te kunnen gaan. [Download het volledige artikel]
THE WISDOM OF TRAUMA (Een film van Gabor Maté)
Twee fundamentele menselijke behoeftes zijn hechting en authenticiteit (authenticiteit in de zin van ‘connectie met onszelf en onze ‘gutfeelings’, wat oorspronkelijk voor onze soort nodig was om te overleven’). Traumatiserende ervaringen echter kunnen maken dat we van onszelf hiervan disconnecteren, omdat het te pijnlijk is om dat niet te doen, en onszelf te zijn. Dit is trauma: niet wat er met je gebeurt, maar wat binnenin gebeurt als gevolg van wat met je gebeurt (de bedoelde disconnectie dus). [Download het volledige artikel]
SOMATO-SENSORISCHE THERAPIE (Pat Ogden e.a.)
Meestal gaan getraumatiseerde mensen, en vaak ook hun therapeuten, ervan uit dat de symptomen zullen minderen of verdwijnen als de gedissocieerde fragmenten van een trauma rechtstreeks kunnen worden omgezet in flexibele, talige, autobiografische herinneringen. Vaak blijven mensen dan echter het gevoel houden geen grip op het leven te hebben, doordat het lichaam en het autonome zenuwstelsel weer getriggerd worden om reflexmatig in één van beide zelfbeschermingstoestanden te gaan.
Het bedoelde soort post-traumatische herinneringen kan niet verbaal opgeroepen worden, en zij worden in de loop van de tijd doorgaans niet geïntegreerd, en blijven onveranderd. Gezien de traumatische herinneringen geen deel uitmaken van een autobiografisch verhaal, kunnen mensen er niet mee omgaan door erover te reflecteren, te praten of na te denken (gebruik van de hogere hersencentra). [Download het volledige artikel]
DE TIJGER ONTWAAKT (Peter Levine)
Volgens Levine is de laatst genoemde reactieve toestand – bezwijken – cruciaal om het getraumatiseerd raken te begrijpen. Dit fysiologische mechanisme bevindt zich in de primitieve, instinctieve gedeelten van onze hersenen en van ons zenuwstelsel, het zogenaamde reptielenbrein.
En ook bij de behandeling van trauma is het begrijpen van deze toestand onmisbaar… Heel vergelijkbaar met de manier waarop, wanneer we ons verwonden, een nauwgezette serie biochemische gebeurtenissen in gang schiet, stelt hij, kunnen we precies hierin een krachtig potentieel tot genezing van psyche, wezen en ziel gaan vinden. [Download het volledige artikel]
DE KRACHT VAN ANGST (Hesna al Gaoui)
Vaak gaan mensen, wanneer ze stress en/of angst ervaren, proberen zichzelf te kalmeren. De hormonale werking van het lichaam laat zich echter niet zomaar bedwingen. Merken mensen dat hun pogingen mislukken, dan worden ze nerveuzer. De auteur stelt: probeer niet van je angst af te komen; dit is een onrealistisch hoge verwachting die gedoemd is om te mislukken, en hooguit nog meer angst en stress baart. Het leven en het universum worden nu eenmaal gekenmerkt door verandering en vergankelijkheid. In ons streven naar veiligheid proberen we ons hiervan te distantiëren, maar hiermee distantiëren we ons van het leven zelf. Het streven naar veiligheid gaat vaak hand in hand met een verlangen naar volledige controle, wat totaal onbestaande is. [Download het volledige artikel]
RECHT-DOEN OP DE GRENSLIJNEN VAN MACHT (Vikky Reynolds)
Een kleine eigen nota om te starten
Hoe dankbaar ook dat ik na al die jaren mijn werk nog steeds met overtuiging doe, steeds vaker bekruipt me de vraag of we als hulpverleners kunnen volstaan met ons werk achter ons bureau of in onze gesprekskamer. Steeds meer en uitdrukkelijker heb ik het gevoel dat we als professionele gemeenschap ook een bijkomende, maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben die verder gaat dan het signaleren van pijnpunten of het vragen van aandacht. Dit maakte dat Reynolds woorden, wanneer ik ze las, sterk resoneerden.
Voor Reynolds heeft gemeenschapswerk en therapie een politiek karakter; zij wijst objectiviteit en neutraliteit af, alsook het soort professionalisme dat activisme monddood maakt. Ze drukt werkers op het hart kritisch te zijn voor agressieve en misbruikende professionele taal die structureel geweld verbergt onder de zogenaamd neutrale taal van verslaving, trauma, mentale ziekte; dit is taal, stelt zij, die uitgaat van een individueel ‘gebroken zijn’, en die daarmee de maatschappelijke context van bv armoede, alsook de cis/hetero-normering en verkrachtingscultuur, verbergt. Reynolds weigert mensen te vragen of aan te moedigen zich aan te passen aan hun geïndividualiseerde levens van onderdrukking en lijden, en zij weigert mensen vanuit professionele imperatieven te vertellen hoe zij dienen te leven. Rechtvaardigheid, stelt zij, vraagt dat we samen de maatschappij herstructureren en onderdrukking tegengaan. [Download het volledige artikel]